Pakistan və Azərbaycan müxtəlif sahələrdə ikitərəfli əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə sadiqdirlər. Ticarət və investisiya sahəsində iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün ölkələr arasında bir sıra sazişlər və anlaşma memorandumları imzalanıb. Qarşılıqlı faydalı tərəfdaşlıq üçün ən böyük potensiala malik sektorlar isə enerji, infrastruktur, kənd təsərrüfatı, qida sənayesi, informasiya texnologiyaları, səhiyyə və elmdir.
Pakistanın Qlobal və Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin (CGSS) icraçı direktoru Xalid Teymur Əkrəm “vergilər.az”ın iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələrin hazırkı səviyyəsi haqqında suallarına cavab verir.
- Azərbaycan və Pakistan müxtəlif məsələlərdə bir-birini fəal şəkildə dəstəkləyən qardaş ölkələrdir. Amma buna baxmayaraq, hazırkı ticarət dövriyyəsi ölkələr arasındakı münasibətlərin səviyyəsinə uyğun gəlmir. Sizcə, ölkələr arasında ticarət-iqtisadi əməkdaşlığın inkişafına hansı tədbirlər töhfə verə bilər?
- Azərbaycan və Pakistan arasında 2023-cü ilin yanvar-oktyabr aylarında ticarət dövriyyəsi 18,3 milyon dollara çatıb, nikbin gözləntilərlə yaxın 2-3 ildə bu rəqəm 30 milyon dollardan çox olacaq. Preferensial Ticarət Sazişinin və Tranzit Ticarət Sazişinin başa çatdırılması ticarətin liberallaşdırılmasının təşviqi və ikitərəfli ticarətin genişləndirilməsi istiqamətində mühüm addımdır.
Bu, Bakı və İslamabad arasında iqtisadi qarşılıqlı fəaliyyət üçün imkanlar açır. Bu da ölkələrin sosial-iqtisadi inkişafının stimullaşdırılmasına yönəlmiş birgə strategiyalar hazırlamaqla onların ikitərəfli əlaqələrini gücləndirə bilər.
Daha güclü əlaqələrin qurulması və iki ölkənin birgə səylərinin tam potensialının reallaşdırılması üçün strateji yanaşma vacibdir. Bu səylərə səfərlərin mübadiləsi və ticarətin genişləndirilməsi, investisiyaların təşviqi və yeni imkanların araşdırılması kimi digər mühüm əməkdaşlıq sahələri daxildir. Hər iki ölkə iqtisadi əlaqələrini dərinləşdirmək və qarşılıqlı rifaha nail olmaq məqsədi ilə əməkdaşlığın qurulmasına sadiqdir.
Pakistan və Azərbaycan arasında müdafiə sahəsində
əməkdaşlıq açıq şəkildə regional sülh və sabitliyə yönəlib
- 2021-ci ilin yanvarında imzalanan, Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan arasında siyasət, iqtisadiyyat və təhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsini nəzərdə tutan İslamabad Bəyannaməsi strateji müttəfiqlik əlaqələrinin inkişafında yeni mərhələ oldu. Ölkələr arasında bu formatda əməkdaşlığı necə qiymətləndirirsiniz?
- İslamabad Bəyannaməsi Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan arasında siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığın yeni dövrünü açdı və onların strateji müttəfiqliyinin inkişafında mühüm mərhələ oldu.
Pakistan və Azərbaycan arasında müdafiə sahəsində əməkdaşlıq açıq şəkildə regional sülh və sabitliyə yönəlib. Pakistanın Bakıda keçirilən “Üç Qardaş 2021” üçtərəfli hərbi təlimində fəal iştirakını buna misal göstərmək olar. Türkiyə, Azərbaycan və Pakistandan olan xüsusi təyinatlılar bu təlimdə birləşərək, hibrid müharibə ssenariləri üzrə təcrübə mübadiləsinə, birgə qüvvələrin inteqrasiyasının artırılmasına və məqsədyönlü əməliyyatlar zamanı imkanların təkmilləşdirilməsinə diqqət yetiriblər. Bu alyans siyasi, hərbi, təhlükəsizlik, mədəniyyət, media, elm-təhsil, enerji və humanitar-sosial sahələrdə hərtərəfli tədqiqatları əhatə edir.
Bu ölkələr əməkdaşlığı inkişaf etdirməyə ümid edirlər ki, bu da təkcə hərbi təlimlərin sayının artırılmasını deyil, həm də enerji, investisiya və təhsil sahələrində əməkdaşlıq imkanlarının araşdırılmasını nəzərdə tutur. Onlar çoxşaxəli yanaşmanı mənimsəməklə regionun qarşılıqlı tərəqqisinə töhfə verməyə çalışırlar.
Bərpa olunan enerji mənbələri Pakistan və Azərbaycan
arasında enerji əməkdaşlığında həlledici rol oynayır
- Pakistanla Azərbaycan arasında neft-qaz sahəsi üzrə əməkdaşlıq istiqamətində hansı işlər görülür və başqa hansı sahələrdə əməkdaşlığa maraq var? Pakistan Azərbaycana hansı malları ixrac edə bilər?
- Pakistan və Azərbaycan arasında neft-qaz sahəsində əməkdaşlıq üzrə mühüm irəliləyiş və inkişaf var ki, bu da qarşılıqlı maraq doğuran digər sahələrdə əməkdaşlığı stimullaşdırır.
Pakistan LNG Limited (PLL) və Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) çərçivə sazişinin şərtlərini yerinə yetirmək öhdəliyinə uyğun olaraq, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa sadiqlik nümayiş etdirir, bu müqavilə çərçivəsində ilk yük 2023-cü ilin dekabr ayında uğurla çatdırılıb.
Bu saziş hər iki ölkənin enerji sahəsində əməkdaşlığa sadiqliyinin bir nümunəsidir. Pakistanda neft emalı zavodunun tikintisi üçün də əməkdaşlıq potensialı var. Hazırda Azərbaycan Pakistana neft-kimya məhsulları və karbamid gübrələri tədarük edir və yaxın gələcəkdə ixracı genişləndirmək perspektivi var.
Azərbaycan və Pakistan növbəti onillikdə mütərəqqi və qarşılıqlı faydalı münasibətləri inkişaf etdirməyə sadiqdir. Bura pambıq toxuculuq, meyvə, idman ləvazimatları və kimyəvi maddələrin ixracı vasitəsilə Pakistanla ticarətin genişləndirilməsi daxildir. Bu çoxşaxəli strategiya mövcud əlaqələri gücləndirmək, birgə inkişaf və əməkdaşlıq üçün şərait yaratmaq məqsədi daşıyır.
- Pakistan və Azərbaycan arasında enerji əməkdaşlığının mühüm aspekti bərpa olunan enerji mənbələri ilə bağlıdır. Ölkələrimiz arasında bu sahədə əməkdaşlıq potensialını necə qiymətləndirirsiniz?
- Bərpa olunan enerji mənbələri Pakistan və Azərbaycan arasında enerji əməkdaşlığında həlledici rol oynayır. İkitərəfli səfərlər zamanı hər iki ölkənin nümayəndələri enerji sahəsində Azərbaycan-Pakistan əməkdaşlığının inkişafı üçün əlavə imkanları araşdırıblar. Bu imkanlara Azərbaycanın enerji ixracı infrastrukturunun genişləndirilməsi, təbii qazın nəqli, Pakistana mayeləşdirilmiş təbii qazın tədarükü, boru kəməri nəqliyyatı infrastrukturu, maye qazın yenidən qazlaşdırılması, neft emalı və neft məhsullarının pərakəndə satışı üzrə təcrübəsi haqqında məlumatlar daxildir.
Enerji sektorunda əməkdaşlığın gücləndirilməsinə qarşılıqlı sadiqliklərini nəzərə alaraq, hər iki ölkə gələcəkdə də əməkdaşlığın inkişafına sadiqdir.
Azərbaycan Yaxın Şərq və Cənubi Qafqazda sülhün, firavanlığın,
sabitliyin və iqtisadi davamlılığın inkişafında mühüm rol oynayır
- Son zamanlar Azərbaycan Yaxın Şərq ölkələri ilə iqtisadi əlaqələri fəal şəkildə inkişaf etdirir. Azərbaycanla əməkdaşlıq Yaxın Şərq ölkələri üçün hansı perspektivlər açır?
- Azərbaycan Yaxın Şərq ölkələri ilə iqtisadi əlaqələri fəal şəkildə inkişaf etdirir. Rəsmi Bakı iqtisadi diplomatiya sahəsində makroiqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, enerji və ərzaq təhlükəsizliyinin artırılması, Yaxın Şərqin transregional əlaqələrin əsas mərkəzinə çevrilməsinə yönəlmiş regional və transregional təşəbbüslər irəli sürüb.
Fars körfəzinə çıxışı asanlaşdırmaqla Azərbaycan Yaxın Şərq və Cənubi Qafqazda sülhün, firavanlığın, sabitliyin və iqtisadi davamlılığın inkişafında mühüm rol oynayır. İqtisadiyyat, investisiya, turizm və enerji sektorlarında əməkdaşlıq üçün böyük potensial var. Strateji tərəfdaşlıq perspektivlərini gücləndirməklə sahibkarlıq investisiyalarının stimullaşdırılması Azərbaycanla Pakistan arasında müxtəlif sahələrdə əməkdaşlığın genişləndirilməsinə səbəb ola bilər.
Azərbaycanın Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizində daha böyük rol oynamaq imkanı olduğu üçün o, Yaxın Şərq və onun hüdudlarından kənarda əlaqələri yaxşılaşdıra bilər.