Finss.az - İqlim dəyişikliyi, kənd təsərrüfatı məhsuldarlığına ciddi təsir göstərir və bitkilərin su ehtiyacı ilə bağlı böyük problemlər yaradır.
Son illərdə, xüsusilə quraqlıq və yüksək temperatur şəraitində becərilməsi çətin olan məhsulların yerinə daha dayanıqlı bitkilərin becərilməsi üçün müxtəlif tədqiqatlar aparılmaqdadır. Bu istiqamətdə sorqo, ən çox becərilən beşinci taxıl növü olaraq diqqət mərkəzindədir. Sorqo, quraqlığa və yüksək temperaturlara qarşı yüksək dayanıqlılığı ilə kənd təsərrüfatında mühüm bir yer tutur və iqlim dəyişikliyinə qarşı uyğunlaşdırılabilir. Bu məqalədə, sorqonun kənd təsərrüfatındakı əhəmiyyəti, elmi tədqiqatlar və gələcəkdəki potensialı müzakirə ediləcəkdir.
Sorqo, uzun illər boyu Afrikada və Asiyanın bəzi hissələrində əsas qida məhsulu olaraq istifadə olunmuşdur. Onun yüksək qida dəyəri, davamlılığı və suya az tələbatı, onu quraq və yarı quraq bölgələr üçün ideal bitki halına gətirir. Avropa İttifaqı və digər inkişaf etmiş ölkələr, sorqonu iqlim dəyişikliyinə qarşı daha dayanıqlı bir alternativ olaraq qəbul edir. Məsələn, Fransa, 103.000 hektar ərazidə dənli sorqo əkini edərək bu bitkinin potensialını artırmağa davam edir. Eyni zamanda, İspaniya kimi ölkələr sorqonun yerli istehsalını artıraraq idxaldan asılılığı azaltmağı və gələcəkdə qida istehsalı sahəsində onu daha geniş istifadə etməyi planlaşdırır.
Kataloniyanın Kənd Təsərrüfatı Genomikası Tədqiqatları Mərkəzi (CRAG) tərəfindən aparılan tədqiqatlar sorqonun daha dayanıqlı və məhsuldar növlərinin yaradılması üçün mühüm addımlar atmışdır. Ana İ. Kanyo-Delgado rəhbərliyindəki tədqiqat qrupu, son altı ayda üç mühüm elmi məqalə yayımlamış və bu, sorqonun molekulyar mexanizmlərinin başa düşülməsi və yeni seleksiya üsullarının tətbiqi ilə bağlı böyük irəliləyişlərə səbəb olmuşdur.
Birinci tədqiqatda, Plant Biotechnology Journal jurnalında dərc olunan nəticələr, sorqonun quraqlığa davamlılığını artıran molekulyar mexanizmi açığa çıxarmışdır. Sorghum bicolor brassinosteroid (SbBRI1) zülalındakı mutasiyalar, fenilpropanoid metabolizmasını dəyişdirərək quraqlığa qarşı müqaviməti gücləndirir. Bu, sorqonun quraqlığa davamlılığını artırmaq və gələcəkdə iqlim dəyişikliyinə daha uyğun bitki sortlarının yaradılmasına yardımçı ola bilər.
İkinci tədqiqatda, The Plant Journal jurnalında yayımlanan işdə isə, sorqonun effektiv transformasiyası üçün yeni biotexnoloji metodlardan istifadə edilmişdir. Tədqiqatçılar, morfogenetiklərlə birləşdirilmiş üçlü vektor sistemi vasitəsilə sorqonun daha sürətli və daha effektiv transformasiyasını təmin etmişdir. Bu yenilik, xüsusilə Agrobacterium tumefaciens istifadə edərək yüksək məhsuldar bitki növlərinin yaradılmasına imkan verir.
Üçüncü tədqiqatda, New Phytologist jurnalında dərc edilən məqalədə, SbBRI1 zülalının kök inkişafındakı rolu öyrənilmişdir. Bu zülalın hüceyrə divarının metabolizması ilə əlaqəli olması, bitkinin ümumi inkişafına və ətraf mühitin stress faktorlarına reaksiya verməsinə təsir göstərir.
Sorqo, həm də sosial və iqtisadi baxımdan böyük potensiala malikdir. Onun istehsalının artması, yerli fermerlərə yeni iqtisadi imkanlar yarada bilər. Məsələn, Kataloniyada 2023-cü ildə 100.000 ton sorqo istehsal edilmiş və bu istehsalın 90%-dən çoxu heyvan yemləri üçün istifadə olunub. Sorqo, təbii olaraq glutensiz olduğu üçün qida sənayesi üçün də əhəmiyyətlidir. Onun yüksək qida dəyəri və adaptiv xüsusiyyətləri, qida təhlükəsizliyini artırmağa kömək edir.
İspaniyada sorqo istehsalının artması, eyni zamanda idxaldan asılılığı azaldaraq yerli kənd təsərrüfatını stimullaşdıra bilər. Bu, ölkənin iqtisadiyyatına müsbət təsir göstərərək, fermerlərin gəlirlərini artırmağa kömək edəcəkdir.
Sorqo, həm ekoloji, həm də iqtisadi baxımdan gələcəyin əhəmiyyətli bitkisi olaraq ortaya çıxır. İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparan bölgələr üçün suya az tələbatı və yüksək davamlılığı ilə əvəzsiz bir alternativdir. CRAG tərəfindən aparılan tədqiqatlar, sorqonun daha dayanıqlı və məhsuldar sortlarının yaradılmasında mühüm irəliləyişlərə səbəb olmuşdur. Bununla yanaşı, sorqonun qida təhlükəsizliyini artırmaq və yerli kənd təsərrüfatını inkişaf etdirmək kimi sosial-iqtisadi faydaları da vardır. Gələcəkdə sorqo, daha çox bölgədə geniş şəkildə becəriləcək və iqlimə uyğun dayanıqlı kənd təsərrüfatı praktikalarının inkişafına töhfə verəcəkdir.