2024-cü ildə neft və qaz kəşfiyyatı fəaliyyətində irəliləyişlər, planetin orta temperaturunun yüksəlməsinə birbaşa təsir edən təxminən 12 milyard tona yaxın emissiya buraxmaq təhlükəsi yaradır. Dünyanın ən zəngin ölkələri, ABŞ və Böyük Britaniya kimi, iqlim öhdəliklərinə baxmayaraq, qalıq yanacaq istehsalını genişləndirirlər.
"Report"un məlumatına görə, Beynəlxalq Davamlı İnkişaf İnstitutunun (IISD) sənaye məlumatlarının təhlilinə əsasən, yeni neft və qaz lisenziyaları 2018-ci ildən bəri ən yüksək emissiya səviyyəsinə səbəb olacaq. Qalıq yanacaq şirkətləri isə 2015-ci il Paris iqlim sazişindən bəri yeni neft və qaz yataqlarının işlənməsinə daha çox pul sərf edirlər. Halbuki, dünya hökumətləri 2015-ci ildə emissiyaları azaltmaq və qlobal istiləşməni cilovlamaq üçün ciddi addımlar atmağa razılaşmışdılar.
Zəngin Qərb ölkələri iqtisadi cəhətdən daha yaxşı vəziyyətdədirlər və Paris razılaşmalarına uyğun olaraq qalıq yanacaqlardan təmiz enerji mənbələrinə keçidə rəhbərlik etməyə borcludurlar. Buna baxmayaraq, 2023-cü ildə yeni neft və qaz yataqlarının işlənməsi üçün 825 yeni lisenziya verərək rekorda imza atdılar. Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiya kimi neft dövlətləri iqlim böhranı ilə bağlı tədbirləri yavaşlatdıqları üçün tənqid edilir.
Böyük Britaniya, ABŞ, Kanada, Norveç və Avstraliya kimi ölkələr bəzi ekspertlər tərəfindən "digər neft dövlətləri" kimi qəbul edilir. Bu ölkələrin enerji keçidini daha az pozucu edəcək maliyyə və texnoloji resurslara çıxışı mövcuddur. Ancaq 2020-ci ildən bəri qlobal olaraq verilmiş bütün yeni neft və qaz lisenziyalarının üçdə ikisindən çoxuna (67%) bu beş zəngin ölkə cavabdehdir.
Bu fonda bəzi Qərb KİV-lərində iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə dair beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsinin məqsədəuyğun olmaması ilə bağlı rəvayətlər yayılır. Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə artan nüfuzu, o cümlədən Prezident İlham Əliyevin “yaşıl” gündəliyin təbliği istiqamətində səyləri müəyyən dairələri qıcıqlandırır.
Azərbaycanda yaşıl enerji sektorunun inkişafına yönəlmiş qanunvericilik bazası gücləndirilir, əməli addımlar atılır. Son illər Azərbaycan dünyanın aparıcı enerji şirkətləri ilə anlaşma memorandumları və sazişlər imzalayıb. Bu sənədlərə uyğun olaraq, quruda və dənizdə onlarla giqavat günəş və külək enerjisi istehsal ediləcək.
1995-ci ildə BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasını ratifikasiya etdikdən sonra Azərbaycan qlobal iqlim dəyişikliyinin mənfi nəticələrini yumşaltmaq üçün beynəlxalq səylərə qoşulub. 2016-cı ildə Paris Sazişini ratifikasiya edən Azərbaycan, 2030-cu ilə qədər istilik effektli qazların emissiyalarını baza ili ilə müqayisədə 35 faiz azaltmağı hədəfləyir.
Elektrik enerjisi istehsalında bərpa olunan enerji mənbələrinin payının 2026-cı ilədək 24 faizə, 2030-cu ilədək isə 30 faizə çatdırılması Azərbaycan Respublikasının Sosial-İqtisadi İnkişaf Strategiyasında nəzərdə tutulub.
Son on ildə ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada, Avstraliya və Norveç tərəfindən verilmiş yeni lisenziyalar 2014-2023-cü illər arasında parnik qazı emissiyalarının digər ölkələrin birləşməsi ilə müqayisədə beş dəfə artmasına səbəb olub. 2023-cü ildə təkcə ABŞ 758 yeni lisenziya verib və 2024-cü il üçün proqnozlaşdırılan emissiyalar 397 milyon ton olacaq.
Böyük Britaniya bu il 72 neft və qaz lisenziyası verərək atmosferə 101 milyon ton çirkləndirici buraxacaq. Norveç isə 80 lisenziya verərək 771 milyon ton istixana qazı emissiyasına səbəb olacaq.
IISD-nin siyasət üzrə məsləhətçisi Olivye Bua fon Kursk, neft və qaz kəşfiyyatının COP28-dən sonra davam etməsini və intensivləşməsini narahatlıqla qeyd edir. Qalıq Yanacağın Yayılmaması Müqaviləsi Təşəbbüsünün Qlobal İştirakının Direktoru Harcit Singh zəngin ölkələrin riyakarlığını tənqid edir və onların qalıq yanacaqlara böyük sərmayə qoymağa davam etməsini vurğulayır.